Na het bezoek aan de ExpoPorno in de lokalen van de ULB, dwalen mijn gedachten terug naar de wilde jaren zestig toen de seksuele revolutie in de steigers werd gezet. De tentoonstelling in de ULB brengt een “wetenschappelijke, artistieke en speelse (en lucide!) benadering van pornografie.” Ik heb het allemaal meegemaakt.
In mijn jeugd was een halfnaakte Brigitte Bardot op de cover van de Ciné Revue pornografie. Het tarief was gekend: drie weken strafstudie. Een bezoek aan cinema Roxy, “Beneden de 18 niet toegelaten”, kostte een maand strafstudie. Maar het was de moeite waard. De ‘vuile cinema’s ‘ van toen zijn al lang gesloten. Tegenwoordig kijkt een tiener op zijn kamer naar seks op zijn laptop of smartphone. Een eenvoudige Boolean Search met de juiste trefwoorden brengt hem bij de visualisering van zijn goorste fantasie. Dat is een feit. Hoewel fatsoensrakkers alarm slaan en de mogelijke negatieve invloed van porno op de ontwikkeling van de seksualiteit bij die tieners en zelfs bij volwassenen aanklagen, stellen ze geen oplossingen voor. Maar de effecten zijn er wel zeker. Wat dat betreft hebben de rakkers gelijk. Dankzij de pornografie hebben er zich veranderingen voorgedaan die we vijftig jaar geleden, bij het uitbreken van de seksuele revolutie niet voor mogelijk hielden.
Vorige week las ik in een essay in Politico hoe conservatieven de cultuuroorlog over pornografie hebben verloren. En in The Atlantic stond een coververhaal over de afname van de praktijk van de geslachtsgemeenschap. In Politico vertelt Tim Alberta hoe het internet in wezen de anti-pornografiebeweging heeft gedood precies door pornografie zo alomtegenwoordig te maken en de consumptie van porno zo wijdverbreid te maken. In The Atlantic beschrijft Kate Julian’s wat ze de “seksuele recessie” in het seksueel bevrijde Westen noemt. In onze tolerante cultuur komt het entertainment tegemoet aan elk soort seksueel verlangen, met als gevolg dat de seksuele daad zelf –het neuken- enigszins uit de mode is geraakt, samen met de gebruikelijke consequenties: relaties,al dan niet gedwongen huwelijken, het verwekken van kinderen, terwijl de onanie en het celibaat enorm toenemen. Beide schrijvers beschrijven een post-seksueel revolutionair landschap dat niemand had verwacht. In Japan is dit dagelijkse werkelijkheid. Porno is er in alle soorten: van uiterst verfijnd tot extreem goor.
Conservatieven hadden dit niet verwacht omdat ze geloofden dat seksuele bevrijding onvermijdelijk tot sociale chaos zou leiden, met jongeren die enkel hun libidineuze driften zouden najagen met niet alleen promiscuïteit tot gevolg, maar een heleboel ernstige secundaire gevolgen op de koop toe: tienerzwangerschappen, hoge abortuscijfers, toenemende verkrachting en seksueel geweld, hogere misdaadcijfers onder vaderloze jonge mannen …. eigenlijk alles wat er leek te gebeuren in de jaren zeventig en tachtig, toen de antiporno-kruistocht onder stoom kwam.
Maar in de jaren negentig hebben veel van die grimmige sociale trends zich niet alleen gestabiliseerd maar keerde de trend om: in plaats van tienerjongens te veranderen in verkrachters, bewerkstelligde de pornografische cultuur met behulp van internet het tegenovergestelde effect. De cijfers van verkrachting en seksueel geweld daalden recht evenredig met de toegankelijkheid en de snelheid van het internet. Daaruit kan ik alleen maar concluderen dat de geneugten van de online erotiek ofwel een soort substituut waren voor seksuele predatie, of een soort van seksueel kalmerend middel waren, of beide. En dat kalmerende effect van de combinatie van Netflix, Tinder, Instagram en masturbatie blijkt ook zijn invloed te hebben op ‘normale’ seksuele relaties, want het speelt een cruciale rol in het decline-of-sex verhaal dat The Atlantic brengt.
De pornografische, permissieve post-seksuele orde lijkt vandaag de dag veel stabieler dan de conservatieve pessimisten 30 jaar geleden verwachtten, zonder sociale instorting aan de horizon.
Maar ook liberale optimisten en hun goeroes Wilhelm Reich en Alex Comfort hadden het verkeerd voor. Zij verwachtten dat het verwerpen van het puritanisme en het terzijde schuiven van de repressie tot een nieuwe maatschappelijk model zou leiden met een meer seksuele vervulling, een gezonde integratie van seksueel verlangen en romantische gehechtheid, en gelukkige egalitaire relaties tussen de seksen onderling.
In de plaats daarvan kregen we sociale waarbij masturbatie zelfmisbruik de plaats inname van de geslachtsgemeenschap, waarbij echte interacties vervangen werd door virtueel entertainment, en de seksen toenemend van elkaar vervreemden. Dus geen seks-positieve utopie zoals de derde-golf feministen voorspelden. Wel een wereld vluchtige privépleziertjes en blijvend sociaal isolement, van sociale vrede door steriliteit, van virtuele seks als het opiaat voor de massa die anders toch telkens seksuele mislukkingen oploopt.
Wie dat wel zag aankomen was Aldous Huxley in “Brave New World”, de essentiële dystopie van onze tijd, die voorzag hoe het libertinisme, ooit een radicaal ontwrichtende kracht, getemd, gedomesticeerd en gebruikt kon worden om door middel van technologie en drugs de maatschappij te stabiliseren. Zijn “soma” met “alle voordelen van het christendom en alcohol”, maar zonder kater of religieuze schuldgevoelens is nu te koop in de apotheek. En onze virtuele realiteit zijn Huwely’s pornografische “feelies” en zijn “Violent Passion Surrogate” . Beide hebben dezelfde kalmerende en stabiliserende rol zoals beschreven in “Brave New World”. Ik noem het een demonisch hedonisme.
De mensen die argumenteren tegen porno of die worstelen met hun seksuele en romantische ontevredenheid , proberen hun weg terug te vinden naar een wereldbeeld dat morele deugd en menselijke bloei weer serieus neemt. Maar ze leven in een samenleving die plezier boven schade verkiest en die de logica volgt van Mustapha Mond, een van de Controllers van Huxley’s wereldbeschaving: “Kuisheid betekent passie, kuisheid betekent neurasthenie. En passie en neurasthenie betekenen instabiliteit. En instabiliteit betekent het einde van de beschaving. Je kunt geen duurzame beschaving hebben zonder veel aangename ondeugden”.
Aangename ondeugden en stabiliteit, dat is de seksuele cultuur die we gecreëerd hebben. Het enige goede nieuws, en het beste bewijs dat we nog aan Huxley’s valkuil zouden kunnen ontsnappen, is dat we genoeg echt menselijke aspiraties behouden om daar ongelukkig over te zijn.
Het is zoals de consumptie van een goed glas wijn of bier, denk ik. Er is niets mis, maar je consumeert het zijn tijd en met mate.
Tenslotte nog dit: ik bespreek de aanleiding tot deze column met een bevriend arts. Pornografie heeft nooit kunst voorgebracht, sneert hij. Ik moet hem terecht wijzen. Ik herinner me een prachtige ets van Rembrandt van een paar in bed: Het ledikant, uit 1646. Het is een prachtig pornoplaatje uit de Gouden Eeuw. Op een omgewoeld hemelbed ligt een jonge vrouw, nog wel gekleed in nachtpon, op haar rug. Tussen haar dijen zit een man op zijn knieën. Zij heeft haar handen bemoedigend op zijn heupen gelegd. Als je goed kijkt, zie je zijn blote billen. Wat doet die man daar? En waarom schilderde Rembrandt die sekstafereel ? En is die vrouw zijn geliefde Saskia?
Marc van Impe
Bron: MediQuality
De Imperatief 